گیاهان دارویی و فرصت‌های آن برای اقتصاد استان اردبیل
هم اکنون ۵۰۰ گونه گیاه دارویی در استان اردبیل وجود دارد که اکثر آنها به صورت خودرو در مراتع و مزارع تولید شده و از این تعداد ۲۲ گونه به صورت زراعی کشت می‌شود. با این همه اردبیل از جمله استانهای مستعد کشور برای پرورش انواع گیاهان دارویی محسوب می‌شود.
گونه‌های کشت شده در استان شامل ۹۰ جنس و ۳۵ تیره شامل خانواده نعناعیان، چتریان و کاسنیان و بیشتر علفی، یک ساله، چند ساله و دائمی می باشد، در منطقه فندقلو ۱۹ گونه جنگلی متعلق به ۸ تیره و ۱۷ جنس شناسایی شده که از بین انواع شناسایی شده گونه‌های نادری نظیر بابونه، فندق، ممرز، راش، بلوط، بلند مازو و بیدمشک وجود دارد.
وجود مراتع مملو از گیاهان دارویی از جمله بابونه ، گل گاوزبان ، گل سرخ ،کبر ، کاکوتی ، قارچ تروفیل ، نسترن کوهی ، پونه کوهی ، شیرین بیان ، اسپند، تاج ریزی و دهها نوع گیاه دیگر اردبیل را به بهشت گیاهان دارویی مشهور کرده است.
این استعداد و فرصت در استان در حالی است که هنوز پس از سالیان طولانی بهره برداری مناسب و با ارزش افزوده قابل توجه از ثروت بزرگ گیاهان دارویی استان صورت نگرفته و خام فروشی و فقدان فرابری و عمل آوری موجب شده است تا این سرمایه خدادادی سهم بسیار ناچیزی در چرخه صنعت رو به رشد استان داشته باشد.
کارشناسان معتقدند تا زمانی که گیاهان دارویی در چرخه بازپروری و صنعتی شدن وارد نشده و زنجیره صنعتی در آن بوجود نیاید نمی‌تواند چه در بخش سلامت و چه اقتصاد استان تاثیرگذار بوده و به حرکت توسعه‌ای منطقه شتاب بخشد.
به گفته آنها، فقدان نگاه صنعتی و علمی به گیاهان دارویی و توجه کم به فرآوری این محصولات موجب شده تا محصولات تولیدی در استان تاکنون به صورت خام پس از برداشت راهی بازارهای داخلی و خارجی شده و از کمترین ارزش افزوده برای فعالان این حوزه برخوردار باشد.
فراهم حشمتی یک کارشناس گیاهان دارویی در این باره گفت: مناطق زیادی در استان اردبیل مستعد کشت گیاهان دارویی است و در سال‌های اخیر اقدامات مطلوبی در توسعه کشت این محصولات شده ولی خلاء اصلی در کشت و تولید این محصول خام فروشی است.
وی اضافه کرد: علاوه بر کم‌آبی، اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌های غیراصولی، مواردی چون مکانیزه نبودن کاشت، داشت و برداشت، خام‌فروشی، نبود صنایع تبدیلی و بسته‌بندی موجب شده است نه استانهای محرومی چون اردبیل سهمی از این طلای سبز داشته باشند و نه کشور بتواند از مزایای این ثروت بهره ببرد.
وی گفت: استان اردبیل هنوز نتوانسته جایگاه خود را در بازار گیاهان دارویی کشور ثبت کند و محصول تولیدی را فراوری و بسته‌بندی نماید و این در حالی است که در صورت فراوری محصولات تولیدی علاوه بر ایجاد اشتغال موجب حفظ سرمایه در استان نیز می‌شود.
رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل، گیاهان دارویی را یکی از پتانسیل‌های استان برای توسعه همه‌جانبه اقتصادی و گردشگری دانست و گفت: جلب مشارکت روستاییان و شبکه‌سازی فعالان این عرصه به توسعه بخش کشت، تولید و فرآوری این گیاهان و همچنین حفظ و صیانت از منابع طبیعی می‌انجامد.
مهران اوچی اردبیلی افزود: مکانیزه نبودن و انجام بیشتر امور به صورت دستی عامل اصلی هزینه‌های زیاد کشت و تولید گیاهان دارویی است و عدم شناخت بازار، نبود بذر و نهال موردنیاز، آلودگی محصولات به سموم شیمیایی و عدم توجه به صنایع تبدیلی از مشکلات موجود در این عرصه است.
به گفته وی ، تولید بذر و نشاء و اسانس و عصاره گیاهان دارویی که ارزش افزوده بالایی دارد، می‌تواند جایگزین خام فروشی این محصول شود و به درآمدزایی بیشتر کمک کند.
او بر تولید گیاهان ارگانیک تاکید کرد و افزود: با توجه به اقلیم مناسب استان و سود اقتصاد بالای برخی محصولات کشاورزی باید الگوی کشت منطقه تغییر و به سمت کاشت گیاهان با ارزش افزوده بالا سوق پیدا کند..
وی افزود: قبل از اقدام برای ورود به تولید گیاهان دارویی باید تمام جوانب از زمین و تامین بذر مناسب گرفته تا بازار عرضه و تقاضا و نگهداری و تبدیل آن به مواد دارویی سنجیده شود و با خلاقیت و با غلبه بر تمام کمبودها این کار ادامه یابد تا نتیجه پیش‌بینی شده را برآورده سازد.
کارشناسان معتقدند که بخش خصوصی فعال در حوزه گیاهان دارویی در استان اردبیل نیازمند حمایت بیشتر بوده و برخی اقدامات موفق آنها در استان این مهم را بیش از هر چیز دیگر ضروری‌تر ساخته است.
این کارشناسان می‌گویند ، طبیعت بی‌مثال استان اردبیل و استعداد غنی آن در پرورش گیاهان دارویی و بازار بزرگ قفقاز، آسیای میانه و روسیه در همسایگی آن، ایجاد منطقه آزاد تجاری و ویژه اقتصادی در استان فرصت‌های مناسبی را برای سرمایه‌گذاری در این بخش اقتصادی فراهم ساخته است و برنامه‌ریزی مناسب می‌تواند اردبیل را به یکی از مراکز تراز اول کشور در تولید، فرآوری و صادرات گیاهان دارویی تبدیل سازد.
رییس جهاد دانشگاهی استان اردبیل با اشاره به وجود ظرفیت‌های ارزشمند حوزه کشاورزی بویژه در بخش گیاهان در استان اردبیل بیان کرد: بهره بردای بهینه از این نعمت خدادادی نیازمند برنامه‌ریزی مناسب برای بهره‌برداری است، تکمیل زنجیره تولید تا مصرف گیاهان دارویی نیازمند مطالعه و توانمندسازی و ایجاد زیرساخت‌ها در چهار حوزه کشت و پرورش، آموزش و ترویج استفاده از گیاهان دارویی، صنعت و فرآوری گیاهان دارویی است.
به گفته وی، در شرایط فعلی حمایت از تولید گیاهان دارویی و ایجاد صنایع زنجیره ای و تبدیل این ظرفیت به داروهای تولید داخل می‌تواند تاثیر بیشتری در روند رشد اقتصادی منطقه داشته باشد.
وی بیان کرد: جهاد دانشگاهی این استان در سال‌های گذشته فعالیت‌های خوبی در بررسی سازگاری بیش از ۱۰۰ گیاه دارویی در پارس‌آباد مغان انجام داد که از میان آنها ۱۱ گیاه سازگاری خوبی با منطقه داشت و این امر سطح زیرکشت آن گیاهان در استان را افزایش داده است.
او افزود: با راه‌اندازی مرکز رشد گیاهان دارویی و پذیرش ۲۰ شرکت با ۳۶ ایده فناورانه در استان، در حمایت از پژوهشگران این عرصه گام مهمی برداشته شده است.
او گفت: در حال حاضر نیز راه‌اندازی خط تولید اسانس و عصاره گیاهان دارویی، از برنامه‌های اولویت‌دار این نهاد در راستای توسعه کشت و تولید و فرآوری گیاهان دارویی است.
رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل گفت: این واحد دانشگاهی دنبال ایجاد خط تولید گیاهان دارویی از کشت تا فرآوری است تا بتواند با این کار در راستای توسعه علمی و اقتصادی استان گام بردارد.
او اضافه کرد: ایجاد مزرعه گیاهان دارویی با هدف تغییر الگوی کشت در سال ۱۳۸۸ توسط جهاد دانشگاهی راه‌اندازی شد و در ادامه با راه‌اندازی آزمایشگاه‌های کشت بافت و تحقیقات کشاورزی به راه‌اندازی مرکز رشد فناوری گیاهان دارویی منجر شد که هم‌اکنون ۱۹ واحد فناور در آن مستقر و از حمایت‌های آن برخوردار هستند.
او گفت: این مرکز بر اساس تفاهم‌نامه همکاری جهاد دانشگاهی و وزارت ورزش و جوانان با هدف کم به هدایت و تجاری‌سازی ایده‌های جوانان با موضوع گیاهان دارویی و گردشگری ایجاد شده است.
اوچی اردبیلی افزود: این مرکز امکان ارائه نظر و پیشنهاد در حوزه گردشگری و گیاهان دارویی استان اردبیل با توجه به پتانسیل‌های موجود را برای جوانان فراهم کرده و تلاش دارد با هدایت و حمایت از آنان زمینه عملیاتی شدن طرح‌ها را فراهم کند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل هم گفت: کشت گیاهان دارویی در سال‌های اخیر در این استان افزایش یافته و با توسعه آن می‌توان صنایع فرآوری تبدیلی آن را راه‌اندازی کرد که این کار منجر به توسعه و رونق اقتصادی مناطق و حل مشکل بیکاری خواهد شد.
خلیل نیکشاد تاکید کرد که سیاست سازمان جهاد کشاوزی ترویج و توسعه کشت این گیاهان دارویی در مناطق مختلف استان است،
وی با بیان اینکه هم‌اکنون ۲۵ نوع محصول کشاورزی و باغی در استان اردبیل تولید می‌شود، اظهارداشت: شرایط اقلیمی و آب و هوایی استان اردبیل بویژه اراضی مستعد خلخال ، گیوی ، مشگین شهر و نمین مناسب برای کشت و پرورش انواع گیاهان دارویی است.
نیکشاد گفت: با توجه به قابلیت‌های استان و فعالیت چشمگیر زنان روستایی در زمینه جمع‌آوری گیاهان دارویی، مدیریت ترویج سازمان جهاد کشاورزی برنامه‌های مختلفی در زمینه توانمندسازی بانوان در این زمینه تدوین کرده است.
در این حال استاندار اردبیل با بیان اینکه این استان ظرفیت بسیار خوبی برای کشت گیاهان دارویی دارد، گفت : سطح زیر کشت این محصولات طی هشت سال گذشته از ۶۷ هکتار به ۸۰۰ هکتار افزایش یافته و طی این مدت همچنین میزان تولید گیاهان دارویی به یک هزار تن افزایش یافته است.
اکبر بهنامجو با بیان اینکه زمین‌های بسیار مناسبی برای کشت و تولید انواع گیاهان دارویی در نقاط گوناگون استان اردبیل وجود دارد، اظهار کرد : باید ارگان‌های ذیربط ازجمله جهاد کشاورزی نسبت به بالا بردن سطح زیر کشت این محصول مهم که نیاز کمتری به مصرف آب دارد به منظور تامین نیاز استان توجه ویژه کنند.
وی با اشاره به افتتاح فاز اول کارخانه بزرگ داروهای گیاهی در استان اردبیل بیان کرد: این کارخانه سالانه به ۱۲ هزار تن انواع گیاهان دارویی نیاز دارد که با افزایش سطح زیر کشت این محصول و صنایع تبدیلی ذیربط علاوه بر نیاز این کارخانه مازاد آن به دیگر نقاط کشور صادر شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار اردبیل هم گفت: با نهایی شدن صدور مجوز احداث شهرک صنعتی تولید و بسته‌بندی گیاهان دارویی این شهرک بزودی در اردبیل راه‌اندازی می‌شود.
ارژنگ عزیزی افزود: مجوز شهرک صنعتی غیردولتی گیاهان دارویی شرکت سرمایه‌گذار بخش خصوصی در استان اردبیل در حال نهایی شدن است.
او اظهارکرد: فاز اول این طرح به مساحت ۳۵ هزار مترمربع شامل چهار سوله بزرگ با ظرفیت اشتغال ۵۰۰ نفر امسال به بهره‌برداری رسیده است.
عزیزی بیان کرد: فاز دوم این شهرک نیز به مساحت ۸۰ هزار مترمربع برای تولید انواع گیاهان دارویی و دمنوش مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
وی گفت: پرونده صدور مجوز شهرک صنعتی غیردولتی این مجموعه به مساحت ۲۲ هکتار در مرحله اقدام بوده و به محض ارائه ارزیابی زیست محیطی توسط مشاور منتخب سرمایه‌گذار نهایی خواهد شد.
برنامه ریزی برای توسعه و هدفمند کردن کشت داروهای گیاهای ، ایجاد زنجیره صنایع مربوط به گیاهان دارویی، بسته بندی مناسب ، شناسایی بازارهای جهانی و ایجاد فرصت های صادراتی، حمایت از بخش خصوصی فعال در حوزه گیاهان دارویی ، توسعه فعالیت های دانشگاهی از طریق ایجاد رشته های مرتبط و تحقیقات علمی در منطقه از جمله مواردی است که در توسعه این بخش و استفاده از ظرفیت بی‌بدیل گیاهان داوریی در استان اردبیل باید به آنها توجه شود.(ایرنا)
نظر شما :